Της Βιάνας Έρικσσον
Δημοτική Εκπαίδευση – Μέλος Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών
Μέσα σε διάστημα τριών μηνών έχουν προσαχθεί κατηγορίες σε τρεις συνάδελφους εκπαιδευτικούς για πειθαρχικά ή/και ποινικά αδικήματα. Και οι τρεις συνάδελφοι ανήκουν στην οικογένεια της Προοδευτικής Κίνησης Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης.
Ο πρώτος, Διευθυντής γυμνασίου διερευνάται από το Υπουργείο Παιδείας για πιθανή διάπραξη πειθαρχικού αδικήματος για έργα τέχνης που δημιουργεί ως εικαστικός στον προσωπικό του χρόνο.
Ο δεύτερος, είχε συλληφθεί προληπτικά από την αστυνομία για αναδημοσίευση ανάρτησης στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ενώ η τρίτη συνάδελφος είχε δεχθεί έρευνα στο σπίτι της, μετά από ένταλμα της αστυνομίας για σατιρικό λογαριασμό στο Twitter.
Χωρίς περιστροφές, άνθρωποι σήμερα διώκονται για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Διότι μέσα από τα έργα, τη σάτιρα και τις πράξεις τους δεν στοιχειοθετείται κανένα απολύτως πειθαρχικό ή ποινικό αδίκημα αλλά ούτε τεκμηριώνεται καμία από τις κατηγορίες οι οποίες τους προσάπτονται. Το σπίτι της Προοδευτικής δέχεται μια ανελέητη επίθεση για τον ξεκάθαρο πολιτικό λόγο που αρθρώνει ενάντια στις παγιωμένες αντιλήψεις, στα καθημερινά σκάνδαλα και τη σαθρή κατάσταση που επικρατεί στον τόπο.
Την «κολοσυρμαθκιά της κουφής» την βλέπαμε από το 2018. Όταν το Υπουργείο Παιδείας, δια στόματος του τότε Υπουργού κ. Χαμπιαούρη, εξέφρασε ότι μοιράζεται τις ίδιες αρχές και αξίες με το ΕΛΑΜ. Αντιδράσαμε μεν, το ανεκτήκαμε δε και το αφήσαμε να περάσει. Σήμερα, μετά από καταγγελίες του ακραίου αυτού πολιτικού κόμματος και του προκαθήμενου της Εκκλησίας, διώκεται πειθαρχικά ένας συνάδελφος με ακέραιο χαρακτήρα, αξιόλογο βιογραφικό και διεθνείς διακρίσεις. Αφήσαμε το αυγό του φιδιού όχι απλώς να εκκολαφθεί, αλλά να μεγαλώσει.
Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοκρατίας, το υπέρτατο αγαθό που προστατεύει όλα τα υπόλοιπα δικαιώματα του ανθρώπου. Στην ιστορία των αιώνων, πολλοί έδωσαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα αυτό και μέχρι σήμερα άνθρωποι διώκονται, φυλακίζονται και δολοφονούνται επειδή εξέφρασαν προσωπικές τους πεποιθήσεις, προκάλεσαν, σατίρισαν, χλεύασαν και σόκαραν δομές εξουσίας του συστήματος.
Σε μια σύγχρονη ωστόσο δημοκρατία, η καλλιτεχνική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή έκφρασης δεν νοείται να διώκεται ποινικά ή πειθαρχικά. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπογράμμισε πως η ελευθερία της έκφρασης εφαρμόζεται όχι μόνο στις ιδέες που γίνονται ευνοϊκά δεχτές ή θεωρούνται ως ανώδυνες ή αδιάφορες, αλλά επίσης σε εκείνες που προσβάλλουν, πλήττουν ή ενοχλούν το Κράτος ή οποιοδήποτε τμήμα του πληθυσμού. Τέτοιες είναι οι απαιτήσεις της πλουραλιστικής ανεκτικότητας και του ανοικτού πνεύματος, χωρίς τις οποίες δεν νοείται η ύπαρξη δημοκρατικής κοινωνίας.
Και στις τρεις πιο πάνω περιπτώσεις συναδέλφων, οι θεσμοί του κράτους όχι μόνο απέτυχαν να προστατεύσουν και να θωρακίσουν αναφαίρετα και απαραβίαστα δικαιώματα πολιτών αλλά με τις πρακτικές δίωξης που ακολουθούν παραπέμπουν σε αυταρχικά, απολυταρχικά καθεστώτα που μας γυρίζουν σε πολύ σκοτεινές και επικίνδυνες εποχές, και εντάσσουν την Κύπρο στην κατηγορία χωρών όπου η έκφραση λογοκρίνεται και ποινικοποιείται. Δυστυχώς, λίγες μέρες πριν το 2021, επίσημοι φορείς και θεσμοί -που ενώ έχουν ταχθεί να υπηρετούν τον πολίτη, τις τέχνες, τον πολιτισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα- απροκάλυπτα μας γυρίζουν στον μεσαίωνα.
Η πρόσφατη Διεθνής Έκθεση για την Ελευθερίας της Σκέψης και Έκφρασης κατέταξε την Κύπρο στην 76η θέση σε σύνολο 141 χωρών. Η χαμηλή θέση κατάταξης οφείλεται κυρίως στους de facto νόμους περί βλασφημίας του Κυπριακού Ποινικού Κώδικα. Ενώ στην Ελλάδα οι νόμοι περί βλασφημίας έχουν καταργηθεί από το 2016 ως μέτρο πλήρης κατοχύρωσης της ελευθερίας της Έκφρασης, η Κύπρος εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που διατηρεί τους αναχρονιστικούς αυτούς νόμους και πλήττει την εικόνα της χώρας διεθνώς.
Η τέχνη, όπως και η σάτιρα, είναι αρκετές φορές αιχμηρή, προκλητική και προσβλητική. Σε μια δημοκρατική κοινωνία, επιτελεί όμως μια ζωτικής σημασίας λειτουργία για να διεμβολίσει θέματα που αποτελούν ταμπού, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Η λογοκρισία δεν παραβιάζει μόνο το δικαίωμα του καλλιτέχνη-δημιουργού αλλά και το δικαίωμα όλων των υπολοίπων, ως αποδέκτες, από το να έχουν πρόσβαση στην καλλιτεχνική δημιουργία ή στη σάτιρα, διαμορφώνοντας ανεμπόδιστα και ανενόχλητα προσωπική άποψη και κριτική σκέψη. Έχουμε κάθε δικαίωμα να κρίνουμε ένα έργο τέχνης ή μια ανάρτηση στο Twitter. Μπορούμε να εκφράσουμε την απαρέσκεια και τη διαφωνία μας, να τα επικρίνουμε, να τα χλευάσουμε, να τα προσπεράσουμε, έχουμε ακόμα τη δυνατότητα να τα μπλοκάρουμε για να μην τα βλέπουμε. Αυτό που σίγουρα δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να χρησιμοποιούμε το επιχείρημα του δήθεν αισθήματος της «προσβολής» για να περιορίσουμε την καλλιτεχνική ή άλλης μορφή έκφραση, τη σάτιρα και τη δημιουργία. Σε μια τέτοια περίπτωση, όπως σοφά προειδοποίησε ο Δρ. Τσούκας σε πρόσφατο άρθρο του, θα ολισθαίναμε σε ένα σύστημα κοινωνικής συνύπαρξης όπου η επίκληση της προσβολής για τον καθένα για οτιδήποτε θα παρεμπόδιζε όχι μόνο την ελευθερία της έκφρασης αλλά και κάθε άλλη στοιχειώδη ατομική ελευθερία.
Είμαστε σήμερα μάρτυρες ενός επαναλαμβανόμενου θεσμικού εκφοβισμού, τόσο από το Υπουργείο Παιδείας αλλά και το σώμα της αστυνομίας, σε συνάδελφους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους και δεν έχουν μάθει να υποκύπτουν. Ενώ η Κύπρος διασύρεται ανά το παγκόσμιο με τα θορυβώδη σκάνδαλα των διαβατηρίων και ενώ βάλαμε το τελευταίο καρφί στην ταφόπλακα του κυπριακού, επιχειρείται έντεχνα ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης με ένα τουίτ και μια ανάρτηση στο Facebook.
Η στήριξη προς τους συνάλδεφους εκπαιδευτικούς της Προοδευτικής Κίνησης είναι δεδομένη και επιβεβλημένη. Αποτελεί χρέος και καθήκον μας να προασπιστούμε το δικαίωμα κάθε εικαστικού να δημιουργεί ανενόχλητα χωρίς να καλείται από το Υπουργείο Παιδείας να εξηγήσει την τέχνη του. Αποτελεί χρέος και καθήκον μας να προασπιστούμε το δικαίωμα του κάθε εκπαιδευτικού να αναδημοσιεύει ανεμπόδιστα πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αποτελεί χρέος και καθήκον μας να αντιδρούμε σε εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας που μας καθορίζουν τι μπορούμε να λέμε δημόσια. Αποτελεί χρέος και καθήκον μας να προασπιστούμε το δικαίωμα του κάθε εκπαιδευτικού να κρίνει, να αντιδρά, να σατιρίζει, να χλευάζει, να αντιμάχεται κυρίαρχες αντιλήψεις, να αμφισβητεί και να απαξιώνει παγιωμένα ήθη και αξίες.
Σε ένα παράλληλο σύμπαν, το κυβερνών κόμμα ανεμίζει τη γαλλική σημαία ενώ ο ίδιος ο Υπουργός Παιδείας στη σχετική εγκύκλιό του αναφέρει: «Είναι ώρα να ενώσουμε δυνάμεις στην Ευρώπη και να δώσουμε καθαρά το μήνυμα ότι δεν θα αφήσουμε να μας τρομοκρατήσουν οι απάνθρωπες εκφράσεις μίσους και ο τυφλός φανατισμός…Θα σταθούμε με κουράγιο απέναντι στη μισαλλοδοξία και τον εκφοβισμό και θα υπερασπιστούμε την ελευθερία του πνεύματος και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Θα προασπίσουμε τον πολιτισμό που προάγει τον λόγο και τον διάλογο». Στην περίπτωση του Σαμιουέλ Πάτι, η κυβέρνηση διαμέσου των εκπροσώπων της, επικαλείται ανθρωπιστικές αξίες και διάλογο. Στην περίπτωση του Γιώργου, του Βασίλη και της Lady εκφοβίζει, προσάπτει κατηγορίες, και διεξάγει έρευνες.
Γιώργο, Βασίλη, Lady «θα συνεχίσουμε τη μάχη για την ελευθερία και τη λογική που έχουν πια το δικό σας πρόσωπο»….Γιατί στην Κύπρο, δυστυχώς, τα φώτα σβήνουν.