Του Λούκα Περικλέους
Εκπαιδευτικός – Υποψήφιος Γενικός Αντιπρόσωπος Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών
Παρόλο που ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, τόσο σε επίπεδο συνδικαλιστικών κινήσεων όσο και σε ατομικό επίπεδο, υπάρχει μια συμφωνία για το ότι θέλουμε ένα δημόσιο σχολείο το οποίο να είναι ανθρώπινο, δημοκρατικό και να προσφέρει ουσιαστική εκπαίδευση που θα βοηθήσει τα παιδιά μας γίνουν ενεργοί πολίτες σε μια συμμετοχική δημοκρατία, σχεδόν ποτέ δεν συζητούμε το περιεχόμενο που πρέπει να έχει μια τέτοια εκπαίδευση.
Θέλουμε μια εκπαίδευση που καλλιεργεί συγκεκριμένους κοινωνικούς στόχους οι οποίοι καθορίζονται με βάση συγκεκριμένες ιδέες για το ποιοι είμαστε, ποιες κοινωνικές αξίες πρέπει να υιοθετούμε και ποιο μέλλον επιδιώκουμε ή θέλουμε μια εκπαίδευση που καλλιεργεί γραμματισμούς οι οποίοι δεν εξυπηρετούν τέτοιους κοινωνικούς στόχους, οι οποίοι καθορίζονται από το συγκείμενο στο οποίο ζούμε σήμερα, αλλά επιδιώκουν να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν τον κόσμο (τον κοινωνικό και τον φυσικό) μέσα από τα εργαλεία που μας παρέχουν οι διάφοροι τομείς γνώσης (Γλωσσολογία, Ιστορία, Μαθηματικά, Φυσική, Τέχνες κτλ.);
Στον πρώτο τύπο εκπαίδευσης καλλιεργείται μια συγκεκριμένη εθνική ή πολιτειακή ταυτότητα, μια συγκεκριμένη θρησκεία, μια συγκεκριμένη αφήγηση για το παρελθόν μας και μια συγκεκριμένη αντίληψη για το ποιο είναι το παρόν και ποιο πρέπει να είναι το μέλλον μας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι στις σύγχρονες κοινωνίες υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις για όλα τα πιο πάνω, η επιλογή της ταυτότητας, της θρησκείας, της αφήγησης και των αντιλήψεων που προωθεί η εκπαίδευση είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα επιβολής των ομάδων που καταφέρνουν να ελέγχουν το εκπαιδευτικό σύστημα.
Στον δεύτερο τύπο εκπαίδευσης, μέσα από την καλλιέργεια γραμματισμών σε διάφορους τομείς γνώσης, επιδιώκεται η ανάπτυξη εκείνων των νοητικών εργαλείων τα οποία θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν το πώς διαφορετικές ταυτότητες, θρησκείες, αφηγήσεις για το παρελθόν και αντιλήψεις για το παρόν και το μέλλον οικοδομούνται και υπάρχουν στις κοινωνίες τις οποίες ζούμε. Στο πρώτο τύπο εκπαίδευσης προσπαθούμε να καθορίσουμε τι θα σκέφτονται τα παιδιά μας με βάση τις κυρίαρχες αντιλήψεις της κοινωνίας στην οποία ζούμε ενώ στον δεύτερο προσπαθούμε αναπτύξουμε τρόπους σκέψης με βάση το πώς οι διάφορες επιστήμες προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο. Στο πρώτο τύπο εκπαίδευσης προσπαθούμε να προκαθορίσουμε τις αποφάσεις των παιδιών μας ενώ στον δεύτερο επιδιώκουμε να τους δώσουμε τα εργαλεία να πάρουν τις δικές τους πληροφορημένες αποφάσεις.
Κανένας/καμιά δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι το δημόσιο εκπαιδευτικό μας σύστημα υιοθετεί τον πρώτο τύπο εκπαίδευσης. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται μόνο από την προσωπική μας εμπειρία ως εκπαιδευτικοί αλλά και από την βιβλιογραφία που ασχολείται με το ελληνοκυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό που πρέπει να συζητήσουμε είναι το εάν θέλουμε να μετακινηθούμε από αυτό τον τύπο εκπαίδευσης και να πάμε στον δεύτερο. Παρόλο που αυτό είναι ένα μείζον θέμα που συχνά συζητείται με διάφορους τρόπους όχι μόνο στον ακαδημαϊκό χώρο αλλά και στην ίδια την κοινωνία με διάφορες ευκαιρίες (η πιο πρόσφατη ήταν οι δηλώσεις του αρχιεπισκόπου Κύπρου για τους εκπαιδευτικούς), οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί και ειδικά οι οργανωμένες κινήσεις στην πλειονότητα τους αποφεύγουν να πάρουν ουσιαστικά θέση.
Ενώ για παράδειγμα συχνά καταδικάζουν τις δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου σε σχέση με την εκπαίδευση, δεν λαμβάνουν ξεκάθαρη θέση για τον ρόλο της εκκλησίας στα θέματα δημόσια εκπαίδευσης και κυρίως τη θέση του Ορθόδοξου Χριστιανικού δόγματος σε αυτήν.
Ενώ απαιτούν μια εκπαίδευση που να καλλιεργεί την κριτική σκέψη δεν λαμβάνουν ξεκάθαρη θέση για το αν η προώθηση μιας κυρίαρχης εθνοκεντρικής αφήγηση για το παρελθόν μας θα πρέπει να αντικατασταθεί από μια προσέγγιση που δίνει έμφαση στην ερμηνευτική φύση της ιστορικής γνώσης και την ύπαρξη πολλαπλών αφηγήσεων.
Οι επερχόμενες εκλογές στις συνδικαλιστικές εκπαιδευτικές οργανώσεις είναι μια σπουδαία ευκαιρία να γίνει αυτή η συζήτηση έστω κι αν αυτή την εποχή μας απασχολεί ιδιαίτερα η κατάσταση η οποία δημιουργήθηκε με την πανδημία του COVID19. Άλλωστε η πανδημία σε κάποια φάση θα τελειώσει. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα συνεχίσει να υπάρχει και οι διάφορες κινήσεις που διεκδικούν την ψήφο των εκπαιδευτικών θα πρέπει να έχουν την τόλμη να πουν σε αυτούς τι είδους δημόσια παιδεία οραματίζονται.